ډیجیټل امنیت

The Defender's Protocol
Search…
PS | پښتو
تړون
لاسي کتاب
مرسته ترلاسه کړئ
ډیجیټل امنیت
د لارښوونې ليکنه
۱. د معلوماتو بل ډولونه په پام کې ونیسئ چې تاسو یې ساتئ او هڅه وکړئ چې ستاسو د کار لپاره د دویارزښت او تاسو او نورو تهزیانرسونکي دواړه پوهه کړئ دا د حمله کونکي لخوا د دوی ترلاسه پایله کیدی شي. د دې اثاثو د ساتنې لپاره اضافي ګامونه په لاره واچوئ چې د غوره قدر یا احتمالي زيانونو استازیتوب کوي۔
حقیقت دا دی چې دا به امکان ونلري چې ستاسو ټول خبر له هرې ممکنه لارې ساتني نه بچ  کيدل ممکن نه وي ، او دي وجه به تاسو لومړیتوب کوي. تاسو پرمختګ وکړئ د خطري په اساس په منظم توګه. تاسو د خپل کار لپاره د خبر ارزښتاو تاسو او نورو لپاره ممکن زيان دواړو باندي فکر وکړي چي د جوړښ یا ده لاسه وتلی په صورت کي پيدا شوی وي. تاسو پدې هم غور کولی شئ چې دا خبره څومره احتمال لري چې د نرښ ا حساس درته وشي  یا چا ته به تاوان رسيدلي وي. دا د لومړیتوب ورکولو لپاره هوښيار اساس لري چیرې چې تاسو خپل پام ځان طرف ته وکړئ. په عمومي توګه ، تاسو ممکن هغه معلومات مخفوظ کړئ چې دواړه لږ ارزان او لږ زیان لري ، هغه معلومات حذف کړئ چې لږ ارزان وي مګر لوړ زیان ، او د معلوماتوتکيه جوړ کي چې ډير ارزان او لږ زیان وي. بیا تاسو کولی شئ د معلوماتو لپاره د امنیتی اندازه په پام کې نیولو سره لومړی توجه ورکړئ چې دواړه ډير ارزښت او ډير زیان څرګندوي.
۲. که دا شريکول وي، حساس معلومات مخامخ غړو سره  یا د مخابراتي وسیلو په کارولو سره چې دا په آخره کي دريدل پیغامونو ته اجازه ورکوي۔
کله چې تاسو د نورو سره پوهه شریک کوئ دا ستاسو دښمنانو ته د برخه اخيستلو امکان ورکوي- یا د لیږلو په مرحله کې، پخپله د لیږلو په دوران کې یا یوځل چې ترلاسه کونکي یې ولري. تاسو کولی شئ د لیږد په دوران د بریالي ټال امکانات کم کړئ د حساس معلوماتو سره مخ-په-مخ خبرې کول – خپل چاپيريال په پام کې نیولو سره – یا، که دا امکان نه لري، د آلو له لارې چې دا پای په آخره کي کوډ ورکول (E2EE)، لکه سيګنال اوپروټان ميل. 
کله چې تاسو د پیغام یا باب لیږلو لپاره تر آخره پوري د پای کوډیز وکاروئ ، دا دسخط کیږي (ستاسو د شخصي چابي په کارولو سره)او ستاسو په وسیله کوډ شوي به (د ترلاسه کونکي عامه چابي کارول) ستاسو د او د ترلاسه کونکي تيار کونکي له لارې او د ترلاسه کونکي آلې ته لیږد شوي ، چیرې چې دسخط چیک شوی وي (ستاسو د عامه چابي په کارولو سره) او پیغام یا باب یې بایللی دی د لوستلو وړ متن کې (د دوی شخصي چابي کارول). نه د عرضه کونکی او نه هم څوک چې د لیږد په مهال د عبارت مداخلت هڅه وکړي د غیر عملي هڅو بغیر پیغام لوستلی شي. 
لاهم وڅ تر آخر ته رسیدو پوري خطري شتون لري. ستاسو پیژندنه او د ترلاسه کونکي پیژندنه - او ستاسو د دوانړو ترمینځ به سه رابطه نه وي، ځکه چې سیسټم اړتیا لري ستاسو تر مینځ د پیغام یا پیغام ته په سمه توګه د لار ښودني اړتيا تر سره کوي. د پیغام موضوع لاین به هم نه شی پټولي. همدا رنګه، پداسې حال کې چې پیغام یا باب ممکن د لیږد پرمهال محفوظ وي، لاهم ستاسو په وسیله یا د ترلاسه کونکي زیان منونکی دی که چیرې تړون شوی وي یا نیول شوی وي (ورک شوي پیغامونه ممکن دا خطره کمه کړي مګر کاپي یې لاهم شتون لري). بيا هم، آخر اول تر آخر پورې د پټ ساتلو کارول به پخپله د چارواکو سره شکونه راپورته کړي، په ځانګړي توګه که ستاسو په هيواد کې د داسې ټیکنالوژۍ کارول بندیز شتون ولري.
دا یاد ولرئ ، لکه څنګه چې تاسو مخکي ورسره مخ شوي نه وي ، نو دا مهم ده چې تاسو تایید کړئ چې د اړیکې په بل پای کې سړی ستاسو په فکر کي څوک مخالف نه وي. مختلف آلي د دې کولو مختلف لارې وړاندې کوي؛ سیګنال، د مثال په توګه، تاسو ته اجازه درکوي ځانګړنه تایید کړئ دخفاظتي نمري د یو بل سره مخامخ یا د مختلف رابطو چینلونو له لارې ترڅو ډاډ ترلاسه شي چې هیڅ مینځنۍ پیښه نه کیږي.
۳. ډاډ ترلاسه کړئ چې کوم کمپیوټر یا موباېل آلہ چې تاسو یې کاروئ:
د غیر مجاز اشخاصو لخوا د بدني رسايي نه کيږي۔
یو اسانه لار چي یو دښمن ستاسو معلومات تر لاسه کولی شي چي ستاسو وسیلو ته بدني وسيله تر لاسه کي. دوی بیا کولی شي چي ستاسو د ډرائیو سمه کاپي تیاره کړي، د مثال په توګه ، یا د بدني نګراني آله نصب کړئ، لکه کي لوګر سافټ وير. 
کله چې د رسي مخنیوي خبره راځي، هیڅ سخت او تهز اصول شتون نلري. د مثال په توګه، احتجاج ته د خپلو ټولو وسیلو راوړل ممکن غیر عملي وي او دا خطره ډیروي چې دا به د پولیسو لخوا ونیول شي. مګر دوی په کور کې  دښمن ته معافيت ورکوي چې ستاسو له پوهې نه بغير دوی ته رسايي ومومي. تاسو به خپل شرايط او د خپلو مخالفینو امکان لرونکي ارادې او صلاحیتونه په پام کې ونیسئ او غوره پوهېدنه وکړئ چې تاسو یې په هر حالت کې کولی شئ.، 
د خلاصولو لپاره د پېژندولو کوډ یا پاس کوډ ته اړتیا لري۔
دا ستاسو د وسیلو حسابونو محافظت کولو لپاره د پېژندولو کوډ یا پاس کوډ  لازمي کئ چې د مخالف کس مخه ونیسيپه په مناسب وخت کې د اندازه لګولو نه. تاسو ممکن د آټو وائپ ترتيبول هم په پام کې ونیسئ، چیرې چي د پېژندولو کوډ یا پاس کوډ په غلط ډول یو څو واري داخل شي، نو آله ټولو معلوماتو لپاره کوډ کولو کیز حذف کړي. مګر په ناڅاپي ډول دا د رامینځته کیدو خطره او د معلومات نه تر لاسه کولو په پام کې ونیسئ.
جدید آلات هم معمولي ځینوڼ کي بایومټریک وسیله ته د انلاین  داخلي اجازه ورکوي ، لکه د ګوتو نښه یا د مخ پیژندنه. پداسې حال کې چې دا ممکنه غوره وي ، چي په خيال کې ونیسئ چې تاسو په اسانۍ سره د پېژندولو کوډ یا پاس کوډ ورکولو نه بغير خپل آله د دې په شان پرانیستلي شئ . د وسیلو جوړونکو دا اندیښنه پیژندلې او که تاسو ته اړتيا وي نوناتوانول بایومیټریک رسايي په پوره توګه د ګړندۍ کولو لپاره ځینې ساده لارو باندي عمل کړي. 
تاسو دا په پام کې ونیسئ چې د پېژندولو کوډ یا پاس کوډ فعال کول ممکن یوازې ستاسو د کارکونکي په اکاونټ کي د مخالف د ننه کیدلو مخه ونیسي - دا ممکن اصلي معلومات ساتنه نه کړي. حمله کونکی لاهم د ذخیره کولو وسیلي کاپي اخیستلی شي او د پېژندولو کوډ په پوره توګه  نظرانداز کولي شي . د دې په ګوته کولو لپاره ، تاسو با دا ډاډ ترلاسه کړئ چې د پل ډیسک کوډ کوډ شوی دی. دا د لیپټاپونو او ډیسټاپونو لپاره لازمي دي چې ممکن د ډیفالټ لخوا پل ډیسک پټول نه شو پلي کولي.
د عملیاتي سیسټم وسني موجود نسخې او ټول نصب شوي کاریالونه/سافټویرې چلوي۔
په چليدونکي آله د سافټویرهره ټوټه د حملي لپاره ممکنه لاره ورکوي. د دې په وینا ، تاسو په خپل وسیله نصب سافټویر یوازې هغه څه پورې محدود کړئ چې تاسو واقعیا ورته اړتیا لرئ. تاسو خپله او سو زله د خپل املياتي سیسټم ته تازه معلومات  او نصب شوي سافټویري ژر تر ژره ورکي ځکه ممکن دا چې دي کي مهم امنیتي داغونه وي.
دا یاد ولرئ چې حمله کونکي جعلي حبر لګولی شي (د غیر رسمي چینل له لارې) نوي خبر لګولو لپاره دا دي مشورې نه فايده اښستلو لپاره چي ستاسو وسیله کې مالویر نصب کړي. تاسو له خريو خبرداري اشاره غنړل پکار دا چي تاسو خپل د چلن سسټم د معمول چلند باني نوي کړئ،  او، که تازه معلومات واقعیا شتون نلري، وکړئ چې تاسو باید د خپل عامل سیسټم لپاره په نورمال ډول، نو ممکن د چي تاسو د سه هیک هدف شوي  یاست. 
ډي .د ټول د ډیسک کوډونه  فعال شوي، که چري ستاسو په هيواد کې قانون وي۔
د ټول ډیسک کوډ کول (پي ډي اي) د آله ټول هارډ ډرايو (یا بهرنۍ ذخیره میډیا، لکه يو ايس بي فليش ډرایويز)، په شمول د عامل سیسټم او ستاسو ډاټا شامل ده. د دي مطلب دا دي چې که ستاسو آله ورکه شي، غلا یا ضبط شي، نو مخالف به یوازې د ذخیره کاپي په اخیستلو سره ستاسو ډیټا ته رسايی نشي وموملي. دا مهم ده چي تاسو ټول ډیسک له پرمهال قوي ، ځانګړي پاسورډ وکاروئ (او نه چې هغه کم چي تاسو یې خپل آله ته د ننوتلو لپاره کاروئ). په هرصورت ، په پام کې ونیسئ چې که تاسو دا د پېژندولو کوډ هیر کړئ ، نو تاسو ممکن خپل ډیټا ته رسيدولو نه محرومه کيديشي . دا هم په یاد ولرئ چې يو قوي FDE پاسورډ د ضعیفه کارن ننوتلوسره د پېژندولو کوډ کمزور کولي شي که چیرې دا د FDE چابي هم خلاصه کړي. د باقاعده حساب د پېژندولو کوډ او FDE کوډ ډیکریپینګ کوډز تر منځ د صحيح اړیکې به ستاسو په وسیله او عامل سیسټم باندي تړاو ولري. 
ای. د انټي وایرس سافټویر لري او نصب شوي فائر وال ، چي تازه کړي او په سمه توګه تنظیم وکړی.
وايرس یو قسم کينه لرونکي کوډ يا پروګرام دي چې د کمپیوټرد چلولو طريقه بدلوي. د انټي وائرس سافټویر به په رواجي ډول د نمونو لپاره سکین وکړي چې د پیژندل شوي ویروسونو او نورو مالویرونو ښوونکی دي. د دې په مؤثره توګه د کار کولو لپاره، انټي وائرس به په دغه نمونو سره نوي شي چې ورته اړتيا لري او بحث کونکو مالویر په ذخیره کولو وسیلې باندي لیکلو اړين وي. د دي په مؤثره حالت کي د کار کولو لپاره د دي چلند لپاره د دي ده نمونو سره انټي وائرس تازه کول دي، کوم چې د دي لپاره د کتو اړتيا لري، او بحث کونکو مالویر په ذخیره کولو وسیلې باندي لیکلو اړين لري. 
فائر وال ستاسو وسیلې ته دننه کيدو او نورو وسیلو نه د وتلو ډیټا  دګرځیدو او د ارتباطاتو د  منظم کولو لپاره کارول کیږي. اور وژونکی کولی شي ناوړه حالت ومومي دننه د پیوستون هڅه او مخنیوی په هرصورت ، دا په حودکاره ډول د بندولو لپاره لږ مطلوب دی بیرونی د پیوستون هڅې، ځکه چې دا معمولا د کارونکي یا مشروره کارول کونکو لخوا پیل شوي. حمله کونکي تاسو ته د وائرس په درلیږلو  د دې په چلولو تاسو دهوکه کولي شي او تاوان درکولي شي. یوځل چې فعال شي، مالویر به سرور ته د وتلو اړیکه په حرکت کي راولي چه احکامات، اضافي ناوړه کوډ ترلاسه کولو او ستاسو ډاټا لیږدولو لپاره. 
د هر امنیتی اقدام په څیر، دا دي حدونو دا معنی دي چې جديد انټي وایروس او په سمه توګه ترتیب شوي فاېر وال دواړه اړين دي، مګر پخپله کافي ندي.
ايف. نه ودريدلي يا جیل نه تښتيدلي وي او هیڅ کافي شوي سافټویر پکې نصب شوي نه وي۔
ډیر موباېل وسیلو کې امنیتي پابندياني لري؛ په هرصورت ، دا تل د کاروونکو لخوا مطلوب یا تعریف ندي. تاسو ممکن د دوی د ريکارډ کولو (انډرايډ) یا جیل ماتولو (آيي او ايس) له لارې مخنیوی ورکولي شي، د مثال په توګه، کوم چې په وسیله کې د کاروونکي لوي امتيازات موجود (روټينګ) ته زياتوي یا په حکمونو ځینې پابندياني لرې کوي چې دوی پرمخ وړلی شي ( جيل ماتول). دا وسیله په داسې حالت کې اچوي چې جوړونکو په پام کې ندي نیولی، کوم چې د دې نتيجه کیدی شي چې وسیله لږ مستحکم شي، امنیتي تدبینه  زیانمن شوي، او دا د مالویر زیان منونکي پریږدي.
جي. بند وي او د امکان تر حده زيات تړل شوی وي، نه دا چې د دې پرځای یوازې خوب یا سست  حالت ته اوړېدلی وي۔
دوه مهم عناصر شتون لري چې حکم ورکوي ستاسو د معلوماتو په سلسله کي چي حمله کونکی څه کولی شي: د حملي سطح (ځای) او د حملي کړکۍ (وخت).
د حملي سطح په ټولو وسیلو مشتمل ده، بهرنۍ ذخیره میډیا او لیکلي یا چاپ شوي مواد مشتمل دی چیرې چې ستاسو معلومات شتون لري. پدې کې تاسو او نور خلک هم شامل دي چاته چې معلومات دي . د معلوماتو ډیری کاپي چې شتون لري ، د حملي کچه زياته او ډیر موقع شتون لري د حمله کونکو لپاره چي بریالي شي. د محدود ته راوستلو لپاره ، تاسو محدود کولی شئ چې چیرې ستاسو معلومات موجود دي او کوم شکل به دا احتياروي.
د حملي کړکۍنه مطلب هغه وخت وي کله چې د حملي د سطحي  هره برخه کمزوري وي. په لاس لیکل شوي ليکنه کې شامل معلومات چې د یوې ورځې وروسته بيکاره شوي یوازې د هغې ورځې لپاره زیان منونکي دي (په دې شرط چې تاسو په خپل سر کې معلومات و نه ساتئ ). ستاسو د آلاتو لپاره هم دا خبره ده؛ یو ریموټ حمله کونکی به یواځې د فرصت ولري چې په وسیله باندې حمله وکړي کله چې چلیږي او روانه وي. ستاسو آلي په پورا ډول بندولو سره کله چې دا په کار نه وي، د حملي کړکۍ کمه شې.
د اضافي وسیلو بندولو سره اضافي امنیت ګټه ترلاسه کيږي. یو ویروس کولی شي یوازې د هغه وخت لپاره عمل ترسره کولي شي تر سو چې ده استعمال سافټویرروان وي. د دې په شاوخوا کي پوهه ترلاسه کولو لپاره ، حمله کونکي به هڅه وکړي په جوړوالي په وسیله باندې استقامت ترلاسه کړي ترڅو ويروس جوندي وي کله چې آله روانه وي. د خپلو وسیلو په بندولو سره ، دا دي دا مطلب دي چې یوازې ډیر مشکل مالویر چې استقامت ترلاسه کولی شي ممکن د اوږدې مودې لپاره ستاسو په وړاندې کارمند وي. تاسو ته د خپل وسایلو له مینځه وړلو او هرڅومره وخت چې امکان یې لرئ له سره نصب کول په پام کې ونیسئ ترڅو د ډیری - مګر ټول نه - ثابت مالویر لرې کولو لپاره. بار بار صفا کول به تاسو له ډاډ درکي چې ستاسو په وسیله کې نصب سافټویر یوازې هغه څه پورې محدود کړئ چې تاسو واقعی ورته اړتيا لرئ.
۴. ډاډ ترلاسه کړئ چې هر آنلاین خدمت چې تاسو یې کاروئ:
اے. یو مشکل، ځانګړي د پېژندولو کوډ رسايي ته اړتیا لري۔
آنلاین خدمات، لکه د کلاؤډ ذخیره، د دي خبري ډاډ ترلاسه کولی شي چې ستاسو معلومات تل موجود وي کله چې تاسو ورته اړتیا لرئ. په هرصورت، دوی په ممکنه توګه د حملي  سطح او حملي کړکۍ دواړه په ډیرو ځایونو کې ستاسو د معلوماتو نقل کولو او تل پرمخ کیدو سره ډیروي. 
ستاسو د آلاتو په څیر، نو له همدې امله دا مهم دي چې د هر آنلاین خدمت لپاره قوي ، ځانګړی د پېژندولو کوډ ورکي. هر پېژندولو کوډ به ځانګړی وي - که نه نو د یو حساب لپاره پېژندولو کوډ چې جوړ شوی وي د حمله کونکي لخوا کارول کیدی شي نورو ټولو خدماتو ته د لاسرسي لپاره چې تاسو ورته پېژندولو کوډ کارول کړی وي. حتی د هر ډول نمونه چې تاسو د پېژندولو کوډ لګولو لپاره لګولي وي  د حمله کونکو لپاره ګټه کیدی شي. (تاسو چیک کولی شئ کړئ که تاسو یو اکاونټ لرئ چې په کې د ډیټا خلاف ورزي موافقت شوی وي ایا زه پورهشوی یم؟.)
د ځانګړی مشورو په کارولو سره د ډیری قوي، ځانګړه د پيژاندلو کوډ رامینځته کول او یاد ساتل به د آنلاین خدماتو شمیر سره چې تاسو یې احتمال کاروئ ممکن چي ناممکنه وي. پرځای د دي، تاسو کولی شئ د کوډ شوي د پېژندولو کوډ منيجر وکاروئ، لکه1د پېژندولو کوډ یا لاسټپاس، دواړه مناسب د پېژندولو کوډ پيدا کول او ستاسو د ننوتلو سندونه ذخیره کول. په پام کې ونیسئ چې یو حمله کونکي ستاسو د پېژندولو کوډ منيجر ډیټا ته لار ترلاسه کولی شي ستاسو ټولو آنلاین حسابونو ته لار ومومي. نو تاسو به دا ډاډ ترلاسه کوي چې هغه  د پېژندولو کوډ چې تاسو خپل د پېژندولو کوډ منيجر ته د ننوتلو لپاره پکار راځي پخپله قوي، ځانګړی او یادګیر وی او دا چې تاسو دوه عنصر اعتبار وکړئ. لکه څنګه چې تاسو د پېژندولو کوډ محفوظ کولو لپاره د پېژندولو کوډ پخپله  نشي کارولي، تاسو کارولي شئ یو په دوه  يو شان ډولونو کي او تاسو جوړولي شئ په لاسي ډول د قوي مګر یاداښت وړ د پېژندولو کوډ. تاسو کولی شئ د خپل آله کارونکو او فل ډسک انکرپشن د پېژندولو کوډ رامینځته کولو لپاره هم د دي طريقو.
•        پاس جمله طريقه کار: له څلور نه تر شپږ پورې غير متعلقه ټکي یو سیټ غوره کړئ چې تاسو ترې ذهني عکس جوړولی شئ. بیا پدې ټکو کې د ځینو لیکونو لپاره شمیره یا نښي ځای په ځای کړئ (که څه هم عام بدلون مخنیوی وکړئ ، چې د 'لیټ سپیک' په نوم پیژندل کیږي، لکه د A لپاره 4 او 3 د E لپاره).
•       د جملې طریقه: یو اوږد جمله غوره کړئ چې تاسو یې له مخې ذهني تصوير رامینځته کولی شئ. د هر ټکي د لومړي لیک نه د پېژندولو کوډ جوړ کړئ او بیا د ورته د بدل لپاره ځینو ته عدد یا نښي ځای په ځای کړئ (بیا د عام بدلونونو مخنیوی).
په پام کې ونیسئ که چیرې تاسو د خپل ګوتو نښې یا مخ د  کارولو سره خپل پېژندولو کوډ منیجر ته بایومیټریک رسايی حاصل کړی وي ، نو دا ممکن حمله کونکي ته د پېژندولو کوډ نه بغير د ترلاسه کولو اجازه ورکوي. 
د دوه عنصر تصدیق (2FA / 2SV) فعال شوی وي، که شتون ولري۔
دوه عنصر تصدیق (2FA) یو اضافي امنیتی اقدام دی چې یو څه ته د ترلاسه کيدو لپاره د تصدیق دوه ځانګړې ډولونو ته اړتیا لري. لپاره دآنلاین خدماتو چې د 2FA ملاتړ کوي، لومړی عنصر یو څه دی چې تاسو یې کوئپوهیږم(خپل د پېژندولو کوډ ) د کوم سره چې تاسو یې لرئ (د مستند ایپ يو عددي کوډ) یا یو څه چې تاسو یې ياست (ستاسو د ګوتې نښه ، مخ یا صوتي نښه کارول په بایومیټریک). دا ستاسو آنلاین حسابونو کې د امنیت یو بل روڼ اضافه کوي، ځکه چې حمه کونکي با ده دي  توان ونلري چې یوازې ستاسو د د پېژندولو کوډ سره رسايي ترلاسه کړي. 
په سخت لفظونو کي، کله چې تاسو د ليکنه شمیره کې  د شمیري کوډ لیږل کیږئ (پرځای د مستند ایپ کارولو)، دا دوه مرحلې تصدیق دی (2SV)، ځکه چې دا هغه څه دي چې تاسو لیږلينه هغه څه چې تاسو لرئ دا د مداخلې لپاره زیان منونکی دی، او تاسو ته تل د مستند ایپ کارول غوره کړئ، لکه ډير مستند، د پیغام پرځای که چیرې اختیار ورکړل شي. مګر د دوه مرحلې تایید نه یوازې د د پېژندولو کوډ محافظت ډیر خوندي دی.
۵. د پـَـرده فوکس شوی VPN کاروي که چیرې د عامه یا بې باوره شبکي له لارې انټرنیټ ته رسايی ورکوی۔
کله چې تاسو انټرنیټ ته رسايی لرئ ، نوتاسو د انټرنیټ خدمت درکونکی (ISP) په هغه ویب لاګ ان کيدلئ شي چې  تاسو ورته رسايي کوئ  او ممکن چارواکو سره معلومات شریک کوئ. تاسو سافټویر کارولي شئ ، چې VPN یا مجازی خصوصي نيټ ورک نومیږي ، لکه مولود، ستاسو د انټرنیټ ټرافیک ستاسو د وسیلې څخه د VPN فراهم کونکي  سرور ته د کوډ شوي پټي لارې لیږلو او بیا وروسته په هغه ویب سائټو چې تاسو يي لیدنه کوئ. دا به ستاسود هغه ویب سايټو نه ستاسو اي پي ایډریس پټ کړي، ستاسو ISP او ځینې نيټ ورکو اصلي  څارنې (که څه هم تاسو ممکن اوس هم په نورو لارو کې تعقیب شئ ، لکه د آله ګوتو چاپ کول او ویب تعقب). 
وي پي اين ممکنه توګه ګټور وي کله چې تاسو په عامه یا بې اعتمادي نيټ ورک باندې انټرنیټ ته رسايی لرئ ، لکه په کافي شاپ یا هوټل کې. که د شبکي روسايي ورکونکي غلط وي، دوی ممکن د دې وړ وي چې ستاسو آنلاین رش وڅاري او حتئ ستاسو د آنلاین حسابونو لپاره د پېژندولو کوډ ترلاسه کړي. له هغه وخته چې وي پي اين ستاسو د آله نه  د وي پي ين ورکونکي سرور نه محفوظ سرنګ ورکوئ، ځکه  د نيټ ورک چلولو والا به ستاسو د نورو آنلاین فعالیتونو نظارت کولو وس ونلري. 
په پام کې ونیسئ چې د وي پي اين ورکونکي یا کوم دریم اړخ ډیټا مرکزونه (او د دوی آئي ایس پیز) چې دوی یې کارکوي ممکن د ټرافیک لاګز او نور معلومات وساتي چې ممکن تاسو وپیژني او / یا تاسو تعقیب کړي. د VPN سرور ممکن هم په هغه ځای کې موقعیت ولري چې په هغي کي په غټه توګه د څارنې  ډله ایزې یا د بلک راټولولو لاهي عمل لري په کوم کې چې کولی شي د معلوماتو تحلیل له لارې تاسو او ستاسو فعالیتونه بې نقشه کړي. تاسو بدا هم په ياد کې ونیسئ چې د وي پي اين کارول پخپله ستاسو لطرپه خبرتیا یا شک رامینځته کولی شي او دا چې وي پي اين غیرقانوني دي یا په څو هیوادونو کې  د حکومت کنټرول لري. 
۶. په خوندي ډول حساس معلومات ژرد هغې په ټولو مښو او حالتو تغیراتو کې حذف کړئ لکه چې وروستو ورته نوره اړتیا نه وي، او ډاډ ترلاسه کړئ چې دا د بیرته ترلاسه کیدو وړ نه وي۔
کله چې تاسو د خپلو وسیلو یا بهرني ذخیره میډیا نه معلومات حذف کړئ، نو د دې تاثير ممکن ده چي بدل وي. د هارډ ډیسک ډرایو (HDD) په ټوله ذخیره کي بار بار زيات تر بي ترتيبه ډيټه لیکلي او ورانيدي  شي هو په نوي سولیډ سټيټ ډرایو (SSDs) کې دا ممکن نه دا . ده SSD په يو اضافي زي کې خاص مقدار اندازه کي ډيټا پرته وي چي د ډرايو حرابيدل کم شي. . دا دي دا مطلب دي چې نه کوډ شوي ډيټا باندي مشتمل ذخیره میډیا، محفوظ طريقي سره لرکول یوازې د سافټویر سره ممکن نه وي د ډرایو مناسب بدني ورانول یوازینۍ  ټاکنه کيدي شي . که تاسو په یو آله باندي پورا ډیسک کوډ لګوي - په شمول د SSDs سره - بيا د محفوظ حذف کولو اړتیا کمه وي لا بيا هم شتون لري.
په پام کې ونیسئ چې ستاسو ټول معلومات په اليکټرانکس آلاتو کي نه جمع کيږي . تاسو ته حساس معلومات لرونکي بدني ميډيا لکه کتاب  يا چاپ کړي، په خوندي ډول ذخيره کول پکار دي . کله چې معلومات د ډير وقت لپاره پکار نه وي يا هغه د ډير وقت پوري ساتل يو غټه خطره ته اړتیا لري، تاسوله دا حلاصول پکار دي په شليدلو د کراس کټ شليدونکي سره او دا سوزولو سره. د ویجاړتیا نتيجه د ضايع وي له کومي چي په عملي ډول  اصلي مواد نه سازيګي. هیڅ کله حساس معلومات په ډيران او په کوړا دان مه ګرزوي ځکه چي د دستاويزات او نور رفع دفع شوي معلومات ښکاره کولو لپاره د کور جوړولو او دفترونو چارواکو د انکار کولو کوشش کولي شي . 